RTG i tomografia 3D zębów bez tajemnic co pokazują, ile kosztują i czy są bezpieczne?

Nie wszystko, co ważne dla zdrowia zębów, da się zobaczyć gołym okiem. Dlatego rentgen i tomografia komputerowa zębów to dziś standard w diagnostyce stomatologicznej. Dzięki nim dentysta może ocenić stan korzeni, kości, stawów skroniowo-żuchwowych czy planować leczenie kanałowe i implanty. Ale czy takie badanie jest bezpieczne? Ile kosztuje RTG lub tomografia? Czy trzeba mieć skierowanie? A może da się to zrobić na NFZ? Jeśli stoisz przed takim badaniem tu znajdziesz odpowiedzi.

• Jakie są rodzaje zdjęć RTG i tomografii zębów i co dokładnie pokazują?
• Czym się różni pantomogram od tomografii 3D i kiedy warto je wykonać?
• Jak wygląda przygotowanie i przebieg badania RTG oraz tomografii zębów?
• Ile kosztuje RTG i tomografia zębów oraz czy można je zrobić na NFZ?
• Czy badania RTG i tomografia zębów są bezpieczne i jak często można je wykonywać?

Jakie są rodzaje zdjęć RTG i tomografii zębów i co dokładnie pokazują?

Nowoczesna diagnostyka stomatologiczna nie istnieje bez obrazowania radiologicznego. Zmiany próchnicowe, stany zapalne wokół korzeni, ukryte torbiele czy uszkodzenia struktury kości często są niewidoczne gołym okiem nawet dla doświadczonego dentysty. Dlatego tak ważne są różne techniki RTG dostępne w oraz tomografia komputerowa zębów , które dają szczegółowy obraz sytuacji wewnątrz jamy ustnej. Do najczęściej wykonywanych badań RTG w gabinetach stomatologicznych należą:

• RTG punktowe (wewnątrzustne) pokazuje jeden lub kilka sąsiadujących zębów. Doskonale sprawdza się przy leczeniu kanałowym, kontroli wypełnień czy ocenie zmian zapalnych przy wierzchołku korzenia. To szybkie badanie, często wykonywane na fotelu dentystycznym.

• Pantomogram (zdjęcie panoramiczne) obejmuje wszystkie zęby, żuchwę, szczękę oraz stawy skroniowo-żuchwowe. To najczęściej zlecane badanie przy planowaniu leczenia ortodontycznego, chirurgicznego czy protetycznego. Pozwala wykryć zatrzymane ósemki, zmiany w zatokach szczękowych oraz nieprawidłowości w rozmieszczeniu zębów.

• Cefalometria (RTG boczne czaszki) wykonywana głównie w ortodoncji, umożliwia analizę proporcji twarzy, kąta nachylenia szczęk i wzrostu kości.

• Zdjęcie skrzydłowo-zgryzowe rzadziej spotykane, ale użyteczne w ocenie przestrzeni międzyzębowych i próchnicy ukrytej.

• Tomografia stożkowa CBCT (Cone Beam Computed Tomography) oferuje trójwymiarowy obraz struktur jamy ustnej. Dzięki niej można dokładnie ocenić grubość kości, pozycję nerwów, stopień zaawansowania choroby przyzębia czy przygotować się do wszczepienia implantów. To najbardziej precyzyjna metoda obrazowania dostępna obecnie w stomatologii.

Więcej o badaniu możesz przeczytać na https://www.neodentica.pl/zakres-uslug/tomografia-3d-rtg . Tomografia 3D zębów pokazuje znacznie więcej niż klasyczne RTG uwidacznia nawet niewielkie pęknięcia, mikroprzestrzenie, stan korzeni, rozkład tkanek miękkich i lokalizację naczyń krwionośnych. Może też pomóc w diagnozie stanów zapalnych, które nie są widoczne w tradycyjnych badaniach.

Czym się różni pantomogram od tomografii 3D i kiedy warto je wykonać?

Pomiędzy pantomogramem a tomografią CBCT istnieje zasadnicza różnica zarówno w technice, jak i w zakresie informacji, jakie otrzymujemy.

Pantomogram (RTG panoramiczne):

• obejmuje całą jamę ustną na jednym dwuwymiarowym zdjęciu,

• pokazuje pozycję zębów, korzeni, zatok szczękowych i struktur kostnych,

• szybkie, tanie i mało obciążające badanie,

• idealne przy pierwszej wizycie, planowaniu leczenia ortodontycznego, ekstrakcji czy leczeniu protetycznym.

Tomografia 3D CBCT:

• tworzy obraz trójwymiarowy z niezwykłą precyzją (dokładność nawet do 0,1 mm),

• pozwala ocenić objętość i jakość kości, wykryć zmiany zapalne i mikrourazy,

• niezbędna w implantologii, chirurgii szczękowo-twarzowej, endodoncji mikroskopowej,

• trwa dłużej niż pantomogram i generuje większą dawkę promieniowania, ale nadal pozostaje bezpieczna.

Kiedy wykonać pantomogram, a kiedy tomografię?

• Jeśli lekarz chce szybko ocenić ogólny stan uzębienia pantomogram będzie wystarczający.

• Jeśli planowane są implanty, zabieg chirurgiczny lub leczenie skomplikowanego zęba warto zainwestować w tomografię komputerową zębów.

• W przypadku podejrzenia pęknięcia korzenia, niewidocznego kanału czy nietypowego bólu CBCT daje szansę na dokładną diagnozę.

Jak wygląda przygotowanie i przebieg badania RTG oraz tomografii zębów?

Zarówno klasyczne zdjęcie rentgenowskie, jak i nowoczesna tomografia komputerowa zębów , to procedury szybkie, bezbolesne i co najważniejsze wykonywane w warunkach całkowicie bezpiecznych dla pacjenta. Mimo różnic technologicznych, zasady przygotowania i przebieg badania są do siebie zbliżone.

Do wykonania standardowego RTG zębów punktowego, skrzydłowo-zgryzowego czy panoramicznego nie potrzeba specjalnych przygotowań. Nie trzeba być na czczo ani zmieniać codziennych nawyków. Warto jednak usunąć z ust elementy metalowe: protezy ruchome, aparaty ortodontyczne, kolczyki z warg czy języka, ponieważ mogą zaburzyć jakość obrazu. Podczas badania pacjent zakłada ołowiany fartuch ochronny, zabezpieczający resztę ciała przed promieniowaniem.

W przypadku zdjęcia punktowego pacjent siedzi na fotelu stomatologicznym, a głowica aparatu RTG jest ustawiana bardzo blisko policzka. Całość trwa kilka sekund. Przy pantomogramie , czyli zdjęciu panoramicznym, trzeba stanąć nieruchomo w pozycji pionowej, z ustnikiem stabilizującym głowę i szczęki. Ramię aparatu okrąża głowę, wykonując zdjęcie całej jamy ustnej.

Jeśli chodzi o tomografię stożkową CBCT , tu procedura również jest bardzo komfortowa. Pacjent może stać lub siedzieć zależnie od modelu aparatu i trzyma głowę nieruchomo przez kilkanaście sekund. Cała maszyna obraca się wokół czaszki, tworząc serię zdjęć warstwowych, które komputer przekształca w trójwymiarowy obraz. Tomografia zębów 3D nie wymaga podania kontrastu ani żadnego znieczulenia, a uzyskane dane pozwalają lekarzowi dokładnie przeanalizować przestrzenne ułożenie tkanek i struktur anatomicznych.

Badanie CBCT także nie wymaga wcześniejszego przygotowania, choć kobiety w ciąży powinny bezwzględnie poinformować lekarza o swoim stanie mimo niskiej dawki promieniowania, tomografia w ciąży wykonywana jest jedynie w sytuacjach absolutnie koniecznych.

Co istotne, całe badanie zarówno klasyczne RTG, jak i tomografia trwa od kilkunastu sekund do kilku minut. Wynik zwykle dostępny jest tego samego dnia i może zostać zapisany na płycie CD, pendrivie lub przesłany elektronicznie do lekarza prowadzącego.

Ile kosztuje RTG i tomografia zębów oraz czy można je zrobić na NFZ?

RTG punktowe (czyli zdjęcie pojedynczego zęba) w gabinetach stomatologicznych na terenie Łodzi kosztuje zazwyczaj 3550 zł. Zdjęcie panoramiczne (OPG), pozwalające zobrazować całe uzębienie oraz struktury żuchwy i szczęki, to koszt rzędu 100140 zł. Gabinety w obrzeżach miasta, np. w Zgierzu, Pabianicach, Konstantynowie Łódzkim czy Aleksandrowie, oferują te badania zazwyczaj nieco taniej od 80 zł wzwyż. Ceny bywają niższe w pracowniach radiologicznych niezwiązanych bezpośrednio z prywatnymi gabinetami stomatologicznymi.

Tomografia CBCT, która w regionie łódzkim znajduje zastosowanie głównie w chirurgii stomatologicznej, implantologii oraz zaawansowanej endodoncji, to wydatek znacznie wyższy. Za tomografię jednego łuku (górnego lub dolnego) zapłacicie zazwyczaj 170220 zł , natomiast za badanie całkowite obu łuków trzeba liczyć się z kosztem w przedziale 270400 zł. W ścisłym centrum Łodzi ceny mogą być nawet wyższe o 1020%, zwłaszcza w placówkach oferujących badanie z natychmiastowym opisem. Badanie zatok szczękowych w technologii CBCT, często zlecane przed usuwaniem ósemek lub planowaniem zabiegów chirurgicznych, to koszt w granicach 200250 zł.

W ramach NFZ możliwe jest wykonanie RTG zębów, ale tylko przy spełnieniu ściśle określonych warunków. Gabinety stomatologiczne mające kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia mogą wystawić skierowanie na badanie RTG, ale wyłącznie wtedy, gdy pacjent jest przyjmowany w ramach świadczenia finansowanego przez Fundusz. Skierowanie to musi zostać zrealizowane w placówce, która ma osobną umowę na realizację zdjęć RTG nie każdy gabinet posiada odpowiednią pracownię. W Łodzi liczba takich miejsc jest ograniczona, dlatego wielu pacjentów, nawet z leczeniem w ramach NFZ, decyduje się na opłacenie badania we własnym zakresie, by uniknąć kolejek.

Tomografia CBCT nie jest refundowana przez NFZ w leczeniu stomatologicznym dotyczy to również Łodzi. Wyjątki mogą pojawić się w szpitalnych oddziałach chirurgii szczękowo-twarzowej, ale dotyczy to tylko przypadków wymagających hospitalizacji lub bardzo specyficznych procedur specjalistycznych. W praktyce oznacza to, że każda tomografia stomatologiczna w Łodzi będzie badaniem komercyjnym.

Dodatkowo, w wielu placówkach doliczane są opłaty za nośnik danych (płyta CD lub pendrive) zwykle około 1020 zł oraz ewentualny opis radiologa, jeśli wymagany jest przez specjalistę kierującego. Coraz popularniejsze są także platformy umożliwiające pobranie wyniku online dostęp do nich bywa czasem bezpłatny, czasem płatny jednorazowo lub abonamentowo.

Czy badania RTG i tomografia zębów są bezpieczne i jak często można je wykonywać?

Nowoczesna diagnostyka obrazowa w stomatologii — zarówno zdjęcia RTG, jak i tomografia zębów 3D — opiera się na bardzo niskich dawkach promieniowania. Współczesny sprzęt cyfrowy emituje promieniowanie kilkukrotnie mniejsze niż jeszcze kilkanaście lat temu, a jednocześnie oferuje znacznie lepszą jakość obrazów. Odpowiednio wykonane badanie jest więc całkowicie bezpieczne dla większości pacjentów.

Dla porównania — dawka promieniowania podczas standardowego zdjęcia zęba jest niższa niż naturalne promieniowanie, jakie pochłaniamy w czasie kilkugodzinnego lotu samolotem. W przypadku tomografii stożkowej CBCT , dawka jest wyższa niż przy zdjęciu panoramicznym, ale nadal uznawana za niską i akceptowalną w medycynie. Dodatkowo, każdy pacjent podczas badania otrzymuje specjalny fartuch ochronny z ołowiu, który zabezpiecza inne części ciała.

Nie oznacza to jednak, że takie badania można wykonywać bez ograniczeń. Ostateczna decyzja zawsze należy do lekarza stomatologa lub radiologa, który ocenia, czy badanie jest konieczne i jak często można je powtarzać. W przypadku pacjentów leczonych kanałowo, ortodontycznie, chirurgicznie lub implantologicznie, kontrolne zdjęcia mogą być wykonywane nawet co kilka tygodni — ale tylko wtedy, gdy istnieje uzasadnienie kliniczne.

U osób bez poważnych problemów dentystycznych, RTG zębów zaleca się zazwyczaj nie częściej niż raz na rok lub dwa lata. Tomografię zębów wykonuje się rzadziej, zwykle jednorazowo w celu szczegółowego zaplanowania leczenia lub przed poważniejszym zabiegiem, np. wszczepieniem implantów.

Są jednak sytuacje, w których badanie RTG i tomografia zębów są przeciwwskazane. Dotyczy to w szczególności:

• kobiet w ciąży — zwłaszcza w pierwszym trymestrze, gdy rozwija się układ nerwowy płodu; jeśli badanie jest konieczne, wykonywane jest z zachowaniem maksymalnych środków ostrożności,

• osób z niestabilnymi chorobami hematologicznymi lub nowotworowymi — tylko na podstawie decyzji lekarza prowadzącego,

• dzieci — u których należy bardzo skrupulatnie ocenić zasadność badania i ograniczyć je do absolutnego minimum,

• osób, które przeszły dużą liczbę badań radiologicznych w krótkim czasie — decyzja o kolejnych badaniach powinna być oparta na bilansie korzyści i ryzyka.

Jeśli zastanawiacie się, czy konkretne zdjęcie diagnostyczne jest Wam potrzebne, zawsze warto porozmawiać z lekarzem prowadzącym.